Onderbesteding, oftewel: minder geld uitgeven dan oorspronkelijk gepland of juist meer ontvangen en dat niet (op tijd) kunnen besteden. Vaak wordt onderbesteding minder als een probleem gezien dan begrotingsoverschrijding, maar het betekent wel dat er (democratisch toegekend) gemeenschapsgeld op de plank blijft liggen, dat besteed had kunnen worden aan nuttige dingen. Soms kan omvangrijke of structurele onderbesteding ook duiden op problemen in de overheidsorganisatie.

Het klinkt behoorlijk technisch en ingewikkeld en eerlijk gezegd is dat ook zo. Tegelijkertijd is het vaststellen van de begroting (budgetrecht) een essentiële taak van de volksvertegenwoordiging. Veel mensen, inclusief veel volksvertegenwoordigers, beschikken niet over de benodigde kennis en/of tijd om een begroting of jaarrekening goed te doorgronden. Juist daarom kunnen wij als rekenkamers met dit onderzoek bijdragen aan meer inzicht. Lees de onderzoeksopzet hier.

• Mei: Documenten (laten) verzamelen en uploaden
• Mei/juni: Enquête met vragen over begrotingssystematiek + specifieke uitkeringen (laten) invullen
• September: Gesprek voeren met controller op basis van instructie
• September: Gesprek voeren met volksvertegenwoordigers op basis van instructie
• November/december: Wederhoor in goede banen leiden

Het gaat om de jaren 2017 tot 2024 en om de oorspronkelijke begrotingen, de laatst vastgestelde begrotingen en de jaarrekeningen. Voor 2024 zullen deze documenten nog niet volledig beschikbaar zijn, dus voor 2024 vragen we in eerste instantie om de kader- en voorjaarsnota. Daarnaast vragen we naar de financiële verordening en de omvang van de grootste specifieke uitkeringen. Meer details vind je in het startbericht (p. 2), de procesbrief en in het uploadformulier zelf.

Met de gespreksleidraad die we je meegeven, plus een goede dosis gezond verstand, zal iedereen in staat zijn deze gesprekken te voeren. Als je iets niet begrijpt, is dat juist het moment om door te vragen. Het eindproduct moet immers ook voor iedereen (volksvertegenwoordigers, burgers, media) te begrijpen zijn. Zie dit ook als een kans om je eigen kennis over het financiële proces aan te vullen.
Wil je niet alleen je financiële kennis, maar ook je interviewskills een opkikker geven, dan kan je op 16 juni een interviewtraining volgen. Volg deze link voor meer info en inschrijven.

Het onderzoek gaat zeker tijd en moeite kosten voor de deelnemende rekenkamers. Maar op deze manier halen we informatie naar boven die niet zomaar uit de jaarrekeningen kan worden gehaald. Zo kijken we in dit onderzoek naar patronen van onderbesteding. Iedereen voelt op z’n klompen aan dat onderbesteding bij jeugdzorg er niet of nauwelijks zal zijn, eerder overbesteding. Maar waar zit die onderbesteding dan wel: altijd op dezelfde beleidsterreinen of is het ieder jaar anders? Door meerdere jaren in het onderzoek te betrekken, stuiten we op die patronen. 

Op basis van de jaarrekeningen vind je vaak niet de verklaring van die onderbesteding: komt het door slecht begroten, planningsoptimisme bij projecten, gebrek aan personeel of is er iets met de baten (extra inkomsten) aan de hand? Zijn meevallers eenmalig of structureel en zijn er patronen te herkennen bij alle organisaties die deelnemen? 

Het is makkelijk om te denken, “leuk, we houden geld over!”, maar voor de volksvertegenwoordiging heeft onderbesteding zeker niet alleen maar positieve kanten, met name als ambities niet worden gerealiseerd. Om die reden heeft de vereniging in 2025 ervoor gekozen een agenderend en waar mogelijk verklarend onderzoek uit te voeren naar dit verschijnsel. 

Er zijn enkele deelnemende gemeenten die na 2017 zijn ontstaan. Er zijn dan uiteraard geen integrale documenten van voor de herindeling. Verzamel zo veel mogelijk gegevens vanaf de herindeling en maak een opmerking bij het inleveren van de documenten over het moment van herindeling. We richten ons in de analyse dan ook vooral op de jaren vanaf de herindeling.

De kostenverdeelstaat is een financieel-technische term, die de afdeling Financiën van elke overheid begrijpt. Het betreft de gegevens uit de IV3-Matrix van het CBS. Zie de toelichting van het CBS voor het jaar 2024 voor gemeenten en provincies. Die informatie moet de gemeente /provincie zelf voor de oorspronkelijke begroting en de jaarrekening uit de eigen administratie halen en aan de rekenkamer verstrekken. Omdat in de administratie van de gemeente zowel de oorspronkelijke (primitieve) begroting, de jaarcijfers en de gewijzigde begroting vastliggen, moet het technisch mogelijk zijn om eenzelfde IV3-matrix te maken voor de gewijzigde begroting. Concreet gaat het om de bladen 5 en 6 uit het (Excel) CBS-model waar de link naar verwijst. Dat betekent een indeling naar de wettelijke taakvelden en de wettelijk voorgeschreven economische categorieën.

Idealiter ziet de kostenverdeelstaat, ook wel IV3-Matrix genoemd, er ongeveer uit zoals in het onderstaande plaatje:

Inhoudelijk willen we de matrices van de laatst vastgestelde begroting voor alle jaren vanaf 2017 ontvangen. De reden hiervoor is dat die gegevens niet publiek beschikbaar zijn. Ook willen we de matrix van de jaarrekening 2024 ontvangen, omdat wij die nog niet uit de landelijke database kunnen halen. 

Het is mogelijk om dit in één document voor alle jaren te uploaden maar het mogen ook afzonderlijke bestanden per jaar zijn. Zie ook de tekst hierboven over de achtergrond van de gegevensuitvraag.

Het blijkt voor te komen dat in één of meer jaren in de periode 2017-2024 geen gewijzigde begrotingen door het AB werden vastgesteld. Het DB stuurt dan bijvoorbeeld alleen een schatting van de verwachte uitkomst aan het einde van het jaar bij tussenrapportages. Mocht die situatie van toepassing zijn, dan verzoeken wij u dat duidelijk met jaartallen te vermelden onder opmerkingen op het de desbetreffende pagina waarin u gegevens uploadt.

Dit is een afweging die elke rekenkamer zelf moet maken. Wij denken dat het verstandig is als de rekenkamer de gegevens opvraagt en vervolgens zelf uploadt. Daarmee behoud je de controle over het onderzoek (zijn de aangeleverde gegevens wel echt wat is gevraagd?) en de dossiervorming van de rekenkamer. Ook als je zelf geen financieel specialist bent (juist dan), zal het snel scannen van deze documenten je een waardevolle indruk geven van de cijfers. Dat helpt straks bij de interviews en het interpreteren van de tussen- en eindresultaten.

Nee, dat kunnen wij als onderzoekers echt niet zelf doen. Het onderzoek telt ruim 150 deelnemers: het is voor het onderzoeksteam niet haalbaar om zelf op zoek te gaan naar de juiste data.

Er is een startbericht beschikbaar op de informatiepagina over deze editie van het DoeMee-onderzoek. Dit bericht kan je als uitgangspunt nemen om een korte memo op te stellen over het onderzoek.

De gespreksleidraad die we aan jullie verstrekken, kan pas opgesteld worden als alle informatie over jouw organisatie zijn verzameld en verwerkt. Daar gaan we de komende weken hard aan werken. We gaan daarbij op zoek naar opvallende punten per organisatie. Maar in grote lijnen zal het gesprek met de volksvertegenwoordigers gaan over doorgronden van de hoofdlijnen van besluitvormingsmomenten en de tijdigheid daarvan. Het gesprek met de controller zal een meer financieel-technisch karakter hebben.

In de onderzoeksopzet is gekozen voor een combinatie van verschillende onderzoeksmethoden. Wat betreft het ophalen van kennis bij de controller en de financiële afdeling, gaat het om een enquête en een gesprek. Dat hebben we niet voor niets gedaan: het doel van de enquête is het ophalen van feiten; het gesprek dient voor het ophalen van het verhaal achter de feiten. De enquête levert gelijkvormige antwoorden op, wat betekent dat we deelnemers met elkaar kunnen vergelijken. Het gesprek gaat over de specifieke lokale situatie, waarvan de uitleg niet in standaard antwoordvakjes past.

In het gesprek is het dus nadrukkelijk niet de bedoeling dat een reeks vragen en vooraf opgestelde antwoorden worden uitgewisseld: we hopen dat er een echt gesprek tot stand komt tussen controller en rekenkamer. Denk aan thema’s als vertragingen in investeringen die doorwerken in meerdere begrotingen achter elkaar, of bijvoorbeeld een situatie waarbij een centrumgemeente geld overhoudt voor taken voor de hele regio en zoiets het financiële resultaat van die centrumgemeente (tijdelijk) beïnvloedt. Als de controller zich wil voorbereiden, vraag dan om alvast na te denken over dat soort situaties die in de onderzoeksperiode (2017 tot nu) hebben geresulteerd in onderbesteding. Wat waren destijds de keuzeopties en overwegingen waardoor de situatie zich op deze wijze heeft ontwikkeld?

Het gesprek met de volksvertegenwoordigers – in de meeste gevallen zullen dat de financiële woordvoerders zijn – draait om hun ervaringen in het financiële besluitvormingsproces. Financiële techniek hoeft niet aan de orde te komen, maar het kan wel zijn dat er bepaalde onderwerpen zo opvallend zijn geweest dat verondersteld mag worden dat volksvertegenwoordigers met enige ervaring die onderwerpen wel herkennen. Denk bijvoorbeeld aan de extra middelen in de provincie Groningen voor compensatie na de gaswinning of zoiets als een verkoop van gemeentelijke parkeergarages.

Los van deze opvallende zaken willen we graag een beeld krijgen hoe volksvertegenwoordigers reageren op voorstellen om gedurende het jaar meer te besteden in relatie tot de uitvoerbaarheid van dergelijke plannen. Geld dat in november beschikbaar wordt gesteld, komt meestal niet meer in hetzelfde kalenderjaar tot besteding, maar afhankelijk van het type plannen kan dat veel eerder in het jaar ook al het geval zijn.

Een tweede onderwerp is de informatievoorziening van het college van B&W, GS of DB. Hier is de centrale vraag of volksvertegenwoordigers voldoende tijd en ruimte hebben om nog te kunnen bijsturen of dat de beleving is dat de eigen regels juist veel ruimte laten aan het bestuur.

Als laatste thema komt vermoedelijk ook het opbouwen van reserves en de besteding daarvan aan de orde. Dat gaat vaak over grote eenmalige bedragen die de verwachte financiële resultaten nogal kunnen beïnvloeden.

Omdat het gesprek nadrukkelijk gaat over de ervaringen van volksvertegenwoordigers, is voorbereiding niet nodig: de ervaring hebben ze immers al. Ook hier rekenen we op een echt gesprek tussen rekenkamer en volksvertegenwoordigers, met bevindingen die een stuk rijker zijn dan in een enquête te vangen zouden zijn.

Het uploadveld accepteert geen JSON bestanden. Wel is het mogelijk om een JSON bestand in Excel te openen en als Excelbestand (.xls of .xlsx) op te slaan. Je kunt de JSON data op deze manier in Excel openen:

De indeling van het JSON bestand is specifiek voor uw situatie. Waarschijnlijk kunt u de gewenste data via de wizard in Excel ophalen.  

Het zou fijn zijn als de enquête eind juni is ingevuld, dan kunnen wij verder met het maken van factsheets en gesprekshandleidingen. Wordt het iets later dan is dat niet meteen een ramp, maar houd er dan rekening mee dat jullie deze stukken ook wat later van ons ontvangen.
Wordt het veel later (na het zomerreces), geef ons dan even een seintje via doemee@rekenkamers.nl.

De meeste vragen hebben een optie “Anders, licht toe”. Zodra die optie geselecteerd is, verschijnt een tekstveld dat in geval van nood ook gebruikt kan worden om toe te lichten waarom het antwoord niet te achterhalen was.

We zijn bezig met het controleren van alle stukken. Gezien het grote aantal deelnemers en het aantal stukken, zijn we daar best wel even druk mee. Als we ergens gaten tegenkomen of nog vragen hebben, nemen we contact op met de bij ons bekende contactpersoon.

Ja, dat kan! Als het formulier al definitief is ingestuurd (dus niet slechts tussentijds opgeslagen), dan zal deze weer blanco worden. Men kan dan de aanvullende documenten uploaden, zonder opnieuw de reeds aangeleverde documenten in te sturen. Op die manier komen ze meteen op de juiste manier in ons systeem.

Dit is afhankelijk van wanneer de documenten en ingevulde enquête aangeleverd zijn. Als alles op tijd binnen was, reken dan op de tweede helft van augustus.

Maak een uitgebreid verslag voor het eigen dossier met een samenvatting van één A4-tje op kernpunten voor ons.

Om nog voldoende tijd te hebben voor wederhoor zou het fijn zijn als die verslagen eind september binnen zijn. Tip: wacht niet te lang met het verwerken van de gesprekken want het valt vaak tegen hoe snel de details wegzakken. Probeer, liefst op de dag van het gesprek of anders de volgende dag, alvast wat tijd te blokken voor de verwerking.

De uitvraag in de enquête is gebaseerd op de grootste specifieke uitkeringen uit 2023 volgens het overzicht specifieke uitkeringen van het ministerie van BZK. Het gaat vooral om de specifieke uitkeringen waarop nu nog geld wordt uitgegeven c.q. geld beschikbaar is. Bij de specifieke uitkeringen Regiodeals en Woningbouwimpuls staan geen codes genoemd. Deze uitkeringen kenden meerdere tranches over verschillende jaren. Kijk voor uw gemeente of u op grond van een of meer van die tranches middelen heeft ontvangen en neem die informatie op in de enquête.

De meeste vragen hebben een optie “Anders, licht toe”. Zodra die optie geselecteerd is, verschijnt een tekstveld dat in geval van nood ook gebruikt kan worden om toe te lichten waarom het antwoord niet te achterhalen was. 

Als het bij een vraag alleen mogelijk is om getal in te voeren, geef dan met de waarde 0 aan dat dit getal onbekend is. Toelichting geven kan dan bij een andere vraag over hetzelfde of aanverwant onderwerp. 

De makkelijkste oplossing voor het tijdelijk vervangen van de contactpersoon, is om de emails die je ontvangt van info@rekenkamers.nl automatisch te laten doorsturen. Voor (klassieke) Outlook zijn daar instructies voor op de website van Microsoft. Bij stap 4 van de instructies voor Klassieke Outlook schakelen zij geen voorwaarden in (en sturen dus alle binnenkomende emails door) maar daar kan je “afkomstig van: info@rekenkamers.nl” toevoegen als voorwaarde. Alleen onze e-mails worden dan doorgestuurd.

Bij de factsheets zit ook een gesprekshandleiding. We zullen daar een uitgebreidere instructie aan toe voegen op basis van de webinars.

We zijn bij het voorbereiden van de enquête uitgegaan van de informatie over 2023. De dubbele codes komen voort uit de herstructurering van de ministeries. In principe gaan we voor de analyse uit van de specifieke uitkeringen tot en met 2023 en wat daarvan eind 2024 nog niet besteed is. We beseffen dat er in 2024 afwijkingen kunnen zijn en houden daar wel rekening mee. Informatie over onbenutte SPUKs in 2023 is ook al een indicatie dat dit in 2024 waarschijnlijk op eenzelfde manier zal gaan. Ook goed om nog een keer te vermelden: het gaat om de specifieke uitkeringen die de gemeente zelf ontvangt; niet over de financiële middelen die via een centrumgemeente eventueel bij jouw gemeente terecht komen.

Voor sommige rekenkamers zijn de grafieken in de factsheet al in mei / juni gegenereerd, en pas na de zomervakantie (augustus / september) van commentaar voorzien. In dat commentaar is dan vaak al wel rekening gehouden met de later aangeleverde gegevens. Dat is onhandig en verwarrend, maar kon soms niet anders. Het was ondoenlijk om alle grafieken individueel en handmatig opnieuw te maken. In de tweede versie van de factsheets wordt alle informatie verwerkt die tot 1 oktober is aangeleverd.

Ja, dat klopt. Bij het genereren van de grafieken was deze informatie nog niet beschikbaar (zie FAQ hierboven), maar bij het voorzien van commentaar is wel naar alle ingestuurde stukken gekeken.

De achterliggende cijfers zijn beschikbaar in de PowerPoint-factsheet. Als je dubbelklikt op een grafiek, opent de menubalk Grafiekontwerp, met daarop de knop Gegevens bewerken. Die functie biedt de keuze uit ‘Gegevens bewerken’ (in PowerPoint) en ‘Gegevens bewerken in Excel’; beide opties geven een tabel met de onderliggende data die bewerkt kan worden.

Veel van de cijfers in de factsheet zijn afkomstig van www.findo.nl. De gegevens op findo.nl zijn gebaseerd op door de gemeenten zelf aan het CBS aangeleverde informatie met IV3-matrices. De eerste dataverzameling was in april toen jaarrekening gegevens van 2023 deels en van 2024 helemaal nog niet beschikbaar waren.
De eerste lichting factsheets had nog een beknopt begrippenkader, bestaande uit 3 slides. Dit hebben we verder uitgewerkt tot 5 slides, met onder andere de groepering van taken volgens de IV3 paragrafen. De nieuwere factsheet bevatten deze informatie al, maar als u uw factsheet voor 8 september heeft ontvangen, kunt u dit uitgebreidere begrippenkader hier downloaden.

Dat kan! De gegevens zijn grotendeels afkomstig van www.findo.nl, en soms zitten er kennelijke fouten in die downloads, bijvoorbeeld omdat ergens waar lasten zouden moeten staan (bijvoorbeeld bij overhead) geen lasten staan. Als dat echt opvalt is er iets van gezegd, maar het kan ook zijn dat dit aan onze aandacht is ontglipt.

Het is tot nu toe onze ervaring dat een ogenschijnlijke fout in feite meestal een bijzondere situatie in jullie gemeente/provincie/waterschap betreft: een bijzondere gebeurtenis zoals een grote verkoop, of een verandering in de wijze waarop cijfers in de begroting of rekening worden gepresenteerd. De controller kan daar vast meer over vertellen. Neem die reactie mee in het gespreksverslag.

De laatste kans om de enquête in te vullen en documenten aan te leveren, is 1 oktober. Informatie die op 1 oktober binnen is, nemen we mee in de tweede versie van de factsheet; informatie die daarna binnenkomt niet meer.

De gespreksverslagen ontvangen we graag uiterlijk 1 november. Voor gespreksverslagen die later binnenkomen, kunnen wij niet garanderen dat ze verwerkt worden. Zelf aanvullen van informatie in de eigen rekenkamerbrief of -rapport kan natuurlijk altijd.

Het onderzoeksproces blijkt voor ons als onderzoeksteam en voor alle deelnemende rekenkamers complexer dan voorzien. Desondanks denken we dat er niet veel vertraging zal zijn ten opzichte van de oorspronkelijke planning. Als we alle 150 rekenkamers van een eerste factsheet hebben voorzien, stellen we de planning bij en komen we bij jullie terug.

Het uploadformulier voor de verslagen van de interviews is deel 2B.

We hebben op 9 oktober een herinneringsemail gestuurd aan het bij ons bekende emailadres van die deelnemers waarvan nog tussentijdse begrotingen ontbraken voor één of meerdere onderzoeksjaren. Hierbij ging het specifiek om de IV3 begroting van periode 4. Deze begrotingen zijn bijzonder omdat we die informatie niet uit de landelijke databases van findo.nl kunnen halen.

De inventarisatie op basis waarvan de die herinneringsemail hebben verstuurd, is geautomatiseerd uitgevoerd. Het handmatig controleren van alle bestanden van alle deelnemers zou immers veel te veel tijd hebben gekost. Dit betekent wel dat er een (klein) aantal van zowel false positives als false negatives in die inventarisatie zat. Daarover hebben we inmiddels individueel contact gehad met de betreffende rekenkamers. Als je geen bericht van ons ontvangen hebt over ontbrekende bestanden, mag je er dus vanuit gaan dat alles in orde is.

Ja, inmiddels zijn ook .json bestanden welkom! Omdat veel rekenkamers moeite hadden met het aanleveren van .xls(x) bestanden, hebben we een script ontwikkeld waarmee wij .json bestanden kunnen overzetten naar Excel. Dit is nodig om de verschillende jaren te combineren naar één overzicht. Houd het wel bij json of de originele IV3-matrix bestanden. Je kan het .json bestand niet direct in het formulier uploaden, je moet deze eerst inpakken als .zip of .rar. De zip of rar (met daarin de json) kan je uploaden.

De onderliggende data voor de analyses zijn, nadat de definitieve factsheets beschikbaar zijn gesteld, in principe op aanvraag beschikbaar. De databron is www.findo.nl. Die kun je ook nu al zelf raadplegen als je dat zou willen. Zie de bijgevoegde plaatjes van findo en volg de genummerde stappen en plaats de gegevens in het bijbehorende tabblad van de beschikbaar gestelde spreadsheet. Lees voor het gebruik van de data als je de rekenkamerbrief opstelt ook goed wat er in het algemene rapport over de data is vermeld omdat op gevalsniveau bekend is dat er problemen met de data kunnen zijn.

Dit is één groot onderzoek met 154 deelnemers en niet 154 losse onderzoekjes. De kracht van het onderzoek zit juist in het naast elkaar leggen van zo veel deelnemers in benchmarks en het kunnen overstijgen van lokale incidentele voorvallen. Om dat te kunnen doen, is het belangrijk om één standaard te gebruiken. Die is er gelukkig, namelijk de IV3 indeling. Dus nee, daar kunnen wij niet van afwijken.
Natuurlijk staat het je als rekenkamer vrij om in je eigen rekenkamerbrief aan de slag te gaan met je eigen gegevens, en naar ons voorbeeld zelf grafieken te maken met je eigen indeling. Wij zijn erg benieuwd wat dat aan extra inzichten zal opleveren!

Onder ‘organisatie’ is in het algemene beeld onder andere overhead en kosten voor inning van belastingen opgenomen. Hier is ook de restpost van taakveld 0.8 ‘Overige baten en lasten’ meegeteld. Die laatste post is een zogenaamde stelpost waar budgetten zijn opgenomen die later in het jaar moeten worden verdeeld over inhoudelijke taken of waar nog in te vullen bezuinigingen zijn vermeld. Dat levert vertekeningen in de resultaten op omdat het in theorie tot grote verschillen tussen begroting en rekening kan leiden. In het algemene rapport gaan we deze post afzonderlijk benoemen en bezien wat er mee gebeurt in de loop van de tijd.

Voor de baten is een onderscheid gemaakt tussen de algemene middelen (Gemeentefonds [TV0.7], OZB [TV0.61 en 0.62], parkeergelden [TV 0.63 en baten TV 2.2] en kleine lokale belastingen [TV 0.64] en, straks in de nieuwe versie ook toeristenbelasting [baten TV3.4]); baten uit bezit (grond [TV 3.2 & 8.2]; rente & dividend [TV 0.5]; overig vastgoed TV 0.3]) en overige baten. Die laatste post zijn de baten van alle overige taakvelden en omvat o.a. leges, afval- en rioolheffing maar ook huuropbrengsten, eigen bijdragen, ontvangen subsidies (ook specifieke uitkeringen die worden ingezet in het desbetreffende jaar). We kunnen dat niet uitsplitsen, daarvoor is op taakveldniveau geen informatie beschikbaar. Omdat de analyse nu al de nodige complexiteit omvat gaan we geen analyse maken uit de integrale kostenverdeelstaten. Wel kunnen we aan de hand van de enquête gegevens in het algemene rapport beelden geven over grote rijkssubsidies uit specifieke uitkeringen. U kunt de enquêtegegevens zelf wel gebruiken om uw rekenkamerbrief te verrijken. Dit thema wordt aan het begrippenkader toegevoegd.

Het komt in individuele gevallen voor dat er tegelijkertijd relatief grote stortingen in en onttrekkingen aan de reserves plaatsvinden. Boekhoudkundig is vereist dat elke wijziging in de reserves via de rekening van baten en lasten loopt. Dat betekent ook dat wanneer een gemeenteraad besluit om het aantal reserves te verkleinen of te herschikken, het totale bedrag van de betrokken reserves via de jaarrekening in beeld komt. Per saldo gebeurt er niets, maar het is wel, om reden van budgetrecht van de raad, zichtbaar gemaakt. Komt zoiets voor, dan zou de ambtelijke organisatie dat ook moeten herkennen. Ook enkel hele grote stortingen of hele grote onttrekkingen zouden herkenbaar moeten zijn. Bijvoorbeeld stortingen op basis van opbrengst van verkochte aandelen of onttrekkingen omdat er versneld op een groot project moet worden afgeschreven.

Voor de controle op de rechtmatigheid geldt sinds 2025 de norm dat een afwijking van 2% maximaal is toegestaan. Die norm is ook gekoppeld aan het autorisatieniveau dat in de financiële verordening is vastgelegd. Dat kan per programma zijn, maar soms ook gedetailleerder.
Voor dit onderzoek gaat het niet zozeer om rechtmatigheid van budgetten maar enkel om de vraag of er sprake is van vormen van onderbesteding waarbij we geen vragen stellen over op welk niveau autorisatie is gegeven. Theoretisch zou het zo moeten zijn dat budgetten waar de raad meer op kan sturen kleinere afwijkingen aan het eind van de rit zouden moeten kennen dan budgetten waar de raad nauwelijks op kan sturen. Dat geldt alleen als een vergelijking tussen laatst vastgestelde begroting en jaarrekening mogelijk is. De afwijkingen tussen oorspronkelijke (primitieve) begroting en jaarrekening is vaak veel groter omdat tussentijds nog allerlei begrotingswijzigingen plaatsvinden, bijvoorbeeld omdat extra geld beschikbaar komt.

Onder de kostensoorten kunnen we inzicht geven in de feitelijke afschrijvingen van in gebruik genomen investeringen. Zitten daar meevallers in, dan is dat een indicatie voor langzamer in gebruik nemen van investeringen. Afschrijvingen zijn onderdeel van de lasten bij de verschillende taakvelden. De investeringen zelf blijven volledig buiten beschouwing omdat die niet via de rekening van baten en lasten worden verantwoord. (Rekenkamers kunnen zelf aan de slag met aanvullend onderzoek.) Dat wil niet zeggen dat er in de begroting en rekening geen voornemens en verantwoording over investeringen kunnen staan, maar boekhoudkundig gezien staat een investering (als vast actief of onderhanden werk) op de balans.

In principe ging op 15 november, nadat de deadlines herhaaldelijk zijn uitgesteld, de deur definitief dicht. Als je nog iets hebt, kan je het nog uploaden, maar wij kunnen niet garanderen dat het nog meegenomen wordt voor het eindrapport. Laat ons even weten via doemee@rekenkamers.nl als je nog stukken verwacht.

Als jouw rekenkamer (ernstige) vertraging heeft opgelopen met de interviews of de enquête, blijven dat natuurlijk wel altijd belangrijke bronnen voor jullie eigen rekenkamerbrief. Daarvoor bepaal je zelf wat de deadline is.

De definitieve factsheets worden tegelijkertijd met het eindrapport en de model-rekenkamerbrief. Lees meer over de planning in deze nieuwsbrief.

Het onderzoeksteam schrijft een overkoepelend eindrapport en model-rekenkamerbrief. Daarnaast krijgt elke deelnemer een factsheet. Vervolgens is het de bedoeling dat de deelnemende rekenkamers zelf aan de slag gaan met hun rekenkamerbrief en deze illustreren met grafieken uit de factsheet. Deze rekenkamerbrief leg je volgens de gebruikelijke kanalen voor ter wederhoor. Het onderzoeksteam is hierin geen partij.